فهرست کامل فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های کوچه بازاری مردم ایران قسمت بیست و دو

خوب-کافی-بسیار

زدن خود به آن راه-خود را به نادانی

چال افتادن-گود شدن

درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک

خلاص-تمام شد-مُرد

خنجر زدن از پشت-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای درآوردن
از چشم افتادن-مورد بی مهری قرار گرفتن-بی‌اعتبار شدن

دعوت حق را لبیک گفتن-مردن

پابند شدن-دلبستگی پیدا کردن-به چیزی یا کسی گرفتار شدن

از ته دل(از سر صدق و صفا)

از بی‌کفنی زنده بودن-بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن

تقه زدن-کوبیدن چیزی با ضربات پیاپی چکش و مانند آن

آبِ خشک-آب بسته
زبان گز-چیز تند و تیز
خون گرفته ی کسی بودن-در برابر کسی مسئول بودن

تب خال زدن-در آمدن تب خال دور دهان
خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن

آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن
خنجر زدن از پشت-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای درآوردن
دوبله-دو برابر-دوبلاژ
خرج کردن-هزینه کردن-صرف کردن

پز عالی جیب خالی-کسی که در عین تهیدستی افاده داشته باشد و خودش را بگیرد

چهلم-چهلمین روز درگذشت کسی

اداره بازی(پرداختن بیش از حد به تشریفات زاید اداری)

پیش بُر-کسی که زود کار را پایان می دهد

پاچه گیر-کسی که بی مقدمه کسی را بیازارد

حساب کسی را رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

به دم و دود رسیدن-سر و سامان یافتن

آبدوغ خیاری(بی ارزش، بی اعتبار)
پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن

از ریش کسی دست برداشتن-کسی را به حال خود گذاشتن

بستن به ریش کسی-زنی را به مردی انداختن-با فریب کسی را به کاری واداشتن

پشه کوره-پشه ی ریز
 

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

زار-کوتاه شده ی هزار برای ریال

از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن

پوست خربزه زیر پای کسی انداختن-کسی را به دردسر انداختن

الانه-همین حالا-هم اکنون

در دهان را چفت کردن-خاموش شدن-رازداری کردن

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

حال آوردن جگر-بریدن صفرای جگر با چیزهای ترش مزه

 

تخم نابسمل لا-حرام زاده

جِرِ ِنگ جِرِ ِنگ-صدای برخورد چیزهای فلزی

 

پوز زدن-دهان زدن

انگار نه انگار-موضوع را نادیده بگیر!-گویی وجود نداشت
بی اُرس و پرس-بی مقدمه

اُریب-کجکی-یک بر-یک ور
خرج رو دست کسی گذاشتن-کسی را در خرج انداختن
پای کسی به سنگ آمدن-از سر بی تجربگی و خامی شکست خوردن

پوست کسی را پر از کاه کردن-به طرز فجیعی کشتن

آبدار-سخت-شدید-سنگین

تشریک مساعی-با کسی همکاری کردن

از سر کسی زیاد بودن-بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن

رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

 

خاکسترمال کردن-شستن ظرف با مالیدن خاکستر به آن

 

خوش خوشان کسی شدن-بسیار لذت بردن

دو لا پهنا حساب کردن-دو برابر بهای خقیقی حساب کردن

حرف کسی شدن با کسی-با کسی مشاجره پیدا کردن

 
آدم دو قازی-شخص بی‌سروپای بی‌ارزش

در چاه افتادن-فریب خوردن

خواب دیدن برای کسی-نقشه کشیدن برای استفاده یا کوبیدن کسی

 

تعلیمی-عصای کوچک

بابا-پدر-شخص-در خطاب به هر کسی : برو بابا
راه آمدن-سازش کردن-همراهی کردن

آمده(شوخی و لطیفه)

 

از لجِ(از سر لجاجت، از روی خشم)

رو دست زدن-فریب دادن-خام کردن

حهاز-کشتی بزرگ

 

بد خواب شدن-بی خواب شدن-خواب آسوده نکردن

توالت رفتن-به دستشویی رفتن

حلال واری-نگا. خلال وار

آبدست(ماهر، استاد)

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

ریش پروفسوری-ریشی که فقط روی چانه یلند شده است

انسان بودن-شریف و درست بودن
خرحمالی-بیگاری-کار پر زحمت و کم مزد
چسی درکن-آدم پر مدعا
زدن به چاک-در رفتن-جیم شدن

دود و دم داشتن-بساط چای و قلیان یا تریاک گستردن

دریدگی-وقاحت-بی شرمی-پر رویی

چادر نماز-چادری که زنان هنگام خواندن نماز بر سر می کنند

 
راست و ریس کردن-آماده کردن-به ظاهر درست کردن

از کسی رودست خوردن-از کسی فریب خوردن

توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن

چش شده ؟-او را چه شده است ؟

دسته راه انداختن-دسته و جمعیت ترتیب دادن

رژیم گرفتن-رژیم داشتن

اختر شمردن-شب‌بیداری
در خط چیزی بودن-در فکر و نقشه ی کاری بودن

در چاه افتادن-فریب خوردن

از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن

بازجویی کردن-تحقیق و بررسی کردن

چوب به آستین کسی کردن-به سختی تنبیه کردن-به سزای عمل رساندن

خودفروش-فاحشه-خائن

باد در سر داشتن-تکبر و غرور داشتن

 

خرده کاری-کار جزیی

زندگی-مال-وسایل کار و خانه

زبان گرفتن-لکنت زبان-از حالات و گفتار مرده یاد کردن و دیگران را گریاندن
زیر سبیل کسی را چرب کردن-رشوه دادن به کسی

تشر زدن-سرزنش کردن با فریاد-توپیدن

ختم شدن-پایان گرفتن
 

این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)

تحصیل کرده-درس خوانده
بد قواره-بد ریخت-بد ترکیب

پشت پا-فنی از کشتی برای انداختن حریف

زین و یراق کردن-برای کاری آماده شدن-رفتن به جایی

آب حیات(عشق و محبت، دهان معشوق)

پر بدک-خیلی بد

خوردن چیزی به چیزی-جور بودن چیزی با چیزی

رو زیاد کردن-پر رو شدن-توقع زیادی داشتن

از هفت دولت آزاد بودن(شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن)

جیر و ویر راه انداختن-داد و فریاد راه انداختن

بی نماز شدن-گرفتار عادت ماهانه شدن

چوب چوبی-دیوار یا در مشبک و چوبی

تخم شر-مردم آزار- شرور

دک و دنده-بالا تنه

آمده(شوخی و لطیفه)

اشک تمساح-گریه ی دروغین

این هلو این هم گلو(مثل آب خوردن، انجام این کار بسیار آسان است)

پیچ افتادن در کار-گره خوردن کار-مشکلی در کار پیدا شدن

زر زرو-بچه ای که زیاد عر می زند

بی بند و بار-بی قید-بی اعتنا به آداب و رسوم

بند آمدن-متوقف شدن

 

ای والله(در مقام تایید و اعتراف به برتری کسی گفته می‌شود، آری به خدا)

دستِ دلبر-گران قدر-عزیز
دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت

راه داشتن-چاره ای داشتن-داشتن ارتباط پنهانی-وجود داشتن راه مخفی با جایی

آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده

اشکال‌تراشی(ایرادگیری، گره در کار اندازی)

 

تیپا-ضربه ای با نوک پا-اردنگی

بریدن پای کسی-دوباره به جایی نرفتن-دوباره کسی را راه ندادن

 
احوال گرفتن(جویای حال شدن)

زهرمار کردن چیزی-مانع از لذت بردن از چیزی شدن

تلمبار- تل انبار

چیز خور-مسموم شده
باردار-آبستن-حامله

 

زحرکش شدن-یا شکنجه و آزار زیاد کشته شدن

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

جلز-نگا. جز

آتش کردن (گشودن)(شلیک کردن)

رد شدن-مردود شدن-پذیرفته نشدن

پا جوش-شاخ های فرعی متصل به ریشه ی درخت

روگیری-چهره پوشاندن از نامحرم-شرم و حیا

تو پوزی خوردن-تو دهنی خوردن-دمغ شدن-نا امید شدن

 
در معامله را گذاشتن-در قال را گذاشتن
ژوری-هیئت داوران

جیب کسی سوراخ بودن-ولخرج بودن-غالبن پولی در جیب نداشتن

تخم نابسمل لا-حرام زاده

 
خیرات کردن-چیزی را

دومندش-دوم از آن

دوز و کلک سوار کردن-توطئه چیدن-مطالبی را خلاف واقع جلوه دادن

خبر-گزارش رویداد
دخیل-پناه برده-توسل جسته به

خاتم کاری-نشاندن استخوان در چوب برای نقش و نگار دادن

این دو کله‌دار(خورشید و ماه)

حلیم روغن-هریسه-غذایی از گوشت و گندم و روغن داغ کرده و شکر
ریش گرفتن-دست به ریش کشیدن-پادر میانی کردن-تقاضا و خواهش کردن
از خنده روده بر شدن-از شدت خنده بی‌حال شدن

آب دندان خوردن-حسرت خوردن

 

 

دل دل کردن-تردید داشتن-دو دل بودن

دل دار-دلیر-شجاع-معشوق

آمد(فرخندگی، خوش‌قدمی)

حَرَج-مسئولیت-تکلیف

دم موشی-هر چیز باریک و دراز

بی بو و بی خاصیت-کسی که سود و زیانی ندارد

برش-لیاقت-زرنگی-کاردانی

بابت-مورد-زمینه-موضوع

 

از پا درآمدن(افتادن، سخت خسته و درمانده شدن)

حبه ی انگور-دانه ی انگور

خرحمال-کسی که فقط کارهای دشوار می کند

بستری-خوابیده در بستر-بیمار

از کسی کشیدن-از کسی رنج کشیدن
پدر آمرزیده-دعا یا خطابی برای آمرزیده شدن پدر کسی-پدرت

 

آقا چسونه-آدم حقیر و بی ارزش

پیش کسوت-کسی که سابقه اش بیش تر از دیگران است
جان به عزراییل ندادن-بسیار بخیل بودن-دیر مردن-سخت جان بودن

خاص و خرجی-ممتاز و معمولی

به پول رساندن-فروختن

به دهان ها افتادن-فاش شدن-بر سر زبان ها افتادن

تند رفتن-دور برداشتن-زیاده روی کردن-از حد خود تجاوز کردن

دراز نوشتن-مطلب را طول دادن-طومار نوشتن

حلقه-واحد چیزهای گرد مانند دو حلقه فیلم-دو حلقه چاه

دنبال کسی گذاشتن-در پی کسی دویدن-کسی را تعقیب کردن

بی در و پیکر-ولنگ و واز-بی حساب و کتاب-بی نظم و قاعده

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

پیه دل باز کردن-تحمل کردن

پینه بستن-سخت شدن پوست کف دست و پا

بَر و بیابان-دشت و صحرا

چوبه ی اعدام-تیری که محکوم به اعدام را به آن می بندند

 

بریز و بپاش-دم و دستگاه-خرج بسیار

آتش زیر پا داشتن(بی‌قرار بودن)

دست کسی را خواندن-یه اندیشه و نقاط ضعف کسی پی بردن

زیر جلی-پنهانی-آهسته

جر و بحث-مجادله ی شدید گفتاری

دل کسی برای چیزی لک زدن-بسیار آرزومند چیزی بودن-سخت در حسرت چیزی بودن

به تور کسی خوردن-سر راه کسی ظاهر شدن-گیر کسی آمدن

آتش به جان ( گور) گرفته(ذلیل‌شده، ورپریده)

از تو چه پنهان-راستش را بخواهی

دست و پا چلفتی-بی عرضه-نالایق-بی دست و پا

 

حرف را خوردن-ناگهان سخن را بریدن و خاموش شدن

بارک الله-آفرین خدا بر تو باد-آفرین

توی گود نبودن-در متن موضوع نبودن-اطلاع دقیق نداشتن-در حاشیه بودن
بابا ماما-همه کاره ی محل-بزرگ لوطیان

خدمت رسیدن-به حضور رسیدن

آدم بی‌خود(بی‌شخصیت و بی‌معنی)

دَرَنگ-صدای شکستن چیزی یا زدن سیلی

پی پیش-کسی که نوبت دوم بازی مال او است

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

به هدر دادن-تلف کردن-تباه کردن-از دست دادن

تن خواه گردان-پول نقدی که در موقع لزوم خرج هرینه های فوری می شود

زحمت دادن به خود-خود را به زحمت انداختن

دو پهلو-دارای ابهام-کنایه دار

راپرتچی-گزارش دهنده

به یک پول سیاه نیارزیدن- به لعنت خدا نیارزیدن

خوش لباس-نگا. خوش پوش

دبه در پای شتر انداختن-در میان مردم فتنه انگیزی کردن
بوی قرمه سبزی دادن سر-با زدن حرف های خطرناک موجب خطر جانی یا دردسر خود شدن

دو قورت و نیمش باقی بودن-با وجود بهره بردن فراوان هنوز ناسپاس بودن

آدم بی‌معنی(آدم بی‌خود)

 

چهار چشمی-با دقت و مراقبت کامل

تو سری خورده-آدم خوار و حقیر

آب باریکه-درآمد اندک اما مرتب

چهار شاخ-آلتی چهار شاخه و دسته دار که با آن خرمن را باد می دهند تا کاه از دانه جدا شود

بادکش کردن-بیرون کشیدن خون بوسیله ی بادکش

چرکو-آدم کثیف

 

آدم بگو بخند-شیرین‌زبان و بذله‌گو

امان دادن-کسی را پناه دادن-از گناه کسی گذشتن

بغل دست-کنار دست-پهلوی دست

پای چیزی را جور کردن-وسیله ی انجام کاری را فراهم کردن

تپیدن-به زور و با پر رویی وارد جایی شدن

خاتون پنجره-بازیچه ای که کودکان با پنج چوب می سازند

دار زدن-اعدام گناهکار با آویختن از چوبه ی دار
چپری آمدن-زود آمدن
زبان کوچک-گوشت زبان شکل آویخته در حلق

تسویه حساب-تلافی-پاک کردن دل خوری

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن

جن زدگی-دیوانه شدن-از حال طبیعی خارج شدن
آتش‌پاره-شوخ و شنگ-فرز و چالاک-کرم شبتاب

اسپند روی آتش بودن-سخت نگران و دلواپس بودن-آرام و قرار نداشتن

ابرو فراخی-خوشدلی-گشاده‌رویی
زوار در رفته-پیر و فرسوده-به درد نخور-اسقاط

پاره شدن بند دل-بسیار ترسیدن

آتش به گور کسی باریدن(پس از مرگ دچار عذاب شدن)

امان کسی را بریدن(کسی را درمانده و بیچاره کردن)

پر رودگی-پر گویی-پر حرفی

رنگ کردن کسی-گول زدن-فریب دادن کسی

جیب کسی را خالی کردن-پول های کسی را ربودن
چانه-گلوله ی خمیر نان

زنگ دندان ماندن-زمان درازی گرسنه ماندن

تخت و تبارک-با آسودگی خیال

چله نشین-کسی که از خانه بیرون نمی آید-خانه نشین

تنگ کلاغ پر-نزدیکی های صبح

جِر خوردن-پاره شدن

پاشنه ی کفش ور کشیدن-آماده ی انجام کاری شدن

خاکشیر یخ مال-خاکشیر که با یخ سایند تا حوب سرد شود و به بیمار دهند تا اسهالش قطع شود

ریش چیزی درآمدن-کهنه و منسوخ شدن

آس و پاس(در نهایت تهیدستی ، بینوا، مفلس)
زبان به چیزی باز کردن-چیزی را بر زبان آوردن
زیر نافی-هدیه ای که برای بریدن ناف نوزاد به قابله می دهند
دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن

زخم و زیلی-خونین و مالین-پر زخم

بر پا-سرپا-استوار-بلند شوید !

زهرمار خوردن-کوفت کردن-خوردن به تحقیر

خر لنگ خود را به منزل رساندن-با وجود سختی کار را به پایان رساندن

تصدق شدن کسی را-بلاگردان کسی شدن-قربان صدقه ی کسی رفتن
از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن-با دشمنی که دفع آن نمی‌توان-مدارا کردن
ادا اصول-ادا اطوار

دندان پر کردن-ترمیم دندان آسیب دیده

جزوه دان-آن چه که دفترچه و کتابچه را در آن می گذارند

خوش بنیه-سالم و قوی

تیر کردن کسی-کسی را تحریک کردن و به کاری واداشتن

زبان آدم سر کسی نشدن-به حرف منطقی تن ندادن و آن را نپذیرفتن

بی سر و ته-بی معنی-بی هوده-بی نظم

دلخور-رنجیده-ملول-گله مند

بُراق شدن-با خشم و غضب با کسی برخورد کردن

د ِ-زود باش!

دستی پز-نانوایی که در خانه نان می پزد

پشت رو-وارونه

جرات کردن-گستاخی کردن-دلیری کردن

زبان بسته-برای تحقیر به آدم های بی عرضه یا کم آزار گفته می شود

اسباب زحمت(کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود)
آب دادن بند(خود را لو دادن، فرصت را از دست دادن)
 

خون کسی را به جوش آوردن-کسی را بسیار خشمگین ساختن
حیوانی-نگا. حیوانکی

آبِ کبود-آسمان

چنگ مالی کردن-چیزی را زیاد دست مالی کردن

روان بودن-از حفظ بودن-از بر بودن

بستن زخم-بسته شدن سر زخم-التیام یافتن زخم-مرهم نهادن و پیچیدن زخم با وسایل زخم بندی

خود را به کرگوشی زدن-به نشنیدن تظاهر کردن

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

پُک زدن-هر بار کشیدن سیکار و چپق و از این قبیل با نفس عمیق
آب سیر-جانور خوش‌رفتار
چَکی-وزن نکرده-یک جا

زیادی کردن-زاید بودن-غیر لازم بودن
چله اش افتادن-آبستن نشدن زن

جزغاله-سوخته-زغال شده

روغن مالی-روغن زدن به دستگاه

در چاه افتادن-فریب خوردن
پا زدن-حق را پایمال کردن-زیان رساندن

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)

پشت کاری را گرفتن-دنبال کردن کاری به قصد به پایان بردن آن

اداره بازی-پرداختن بیش از حد به تشریفات زاید اداری
حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

پدر مادر دار-نجیب-اصیل-آبرومند و خوب