کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 188

چاشت-صبحانه-ناشتایی

چشمک زدن-بر هم زدن چشم به قصد ایما و اشاره

چتری-به شکل نیم دایره-قوسی

بزن و بکوب-ساز و آواز و رقص-مجلس بزم
چشم نم نمی-کسی که چشمش آب پس نمی دهد
جان کندن-رنج بسیار بردن-با سختی فراوان کاری را انجام دادن

چشم چپ به کسی انداختن-دشمنی کردن با کسی

آتشِ بسته-طلا

دق دلی-دق دل

بانی خیر-نیکوکار-کسی که اثر خیر از خود بجا گذاشته است
انگار نه انگار(موضوع را نادیده بگیر!، گویی وجود نداشت)

 
پیاده بودن در کاری-در کاری ناشی و بی تجربه بودن

اُق زدن(بالا آوردن)

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

انداختنی-جنس نامرغوب

تَفت دادن-کمی سرخ و برشته کردن-بی روغن حرارت دادن

آخش درآمدن(از درد نالیدن)

پت و پهن-دارای پهنای بیش از حد-کت و کلفت-گل و گشاد
دَم ِ پَر کسی رفتن-نزدیک کسی رفتن-به کسی پناه بردن
ادب کردن-با تنبیه آموختن-آدم کردن

آتش بی‌باد-ظلم-می

بسلامتی-سلامتی دادن-هنگام نوشیدن شراب به یکدیگر می گویند

باد به آستین کسی کردن-کسی را به کاری تحریک کردن
برادر زاده-فرزند برادر
از پارو بالا رفتن پول-ثروت بسیار داشتن

خروجی-جای بیرون رفتن-مالیاتی که هنگام خارج شدن از کشور به دولت می پردازند

اخم و تخم-ترش‌رویی-کج‌خلقی

از مرحله پرت بودن-یکسره بی‌اطلاع بودن

زهرمار کردن غذا-مانع از خوردن با لذت شدن

راستی؟-واقعن؟ آیا درست است؟

چشم چیدن-چشم زخم را دفع کردن

ابریشم(زن نوازنده، مطرب)

به چشم آمدن-قابل توجه بودن-ارزش داشتن

دومندش-دوم از آن

 

پای کسی جایی بند نبودن-هیچ اعتباری نداشتن

جاری-زن برادر شوهر

دستگیره ی خطر-وسیله ای حلقه مانند در قطار برای بازداشتن قطار از حرکت به هنگام خطر

جببه گرفتن در مقابل کسی-با کسی مخالفت کردن-در برابر کسی مقاومت کردن
تو هم رفتن-اوقات تلخ شدن-ناراحت شدن

دلداری دادن-تسلی دادن

چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد
در گوشی-با زمزمه-پچ پچ وار

پشت کسی باد خوردن-دلسرد شدن از کاری پس از مدتی استراحت یا بیکاری-از دل و دماغ افتادن
ژورنال-مجله ی ویژه ی چیزی

زبان ریزی کردن-زبان ریختن

تفنگ سر پر-تفنگی که باروت و گلوله را از سر لوله به درون تفنگ می گذاشتند و با سمبه آن ها می فشردند

رد گم کردن-اثر چیزی یا کاری را از میان بردن-گمراه ساختن-نظر کسی را از چیزی منحرف کردن

آمد نیامد(فرخنده بودن و نبودن)

خدا نگهدار-خدا حافظ
حظ کردن-لذت بردن

پِشک-نرمی و پرده های بینی

اهل کوفه(سست پیمان، بی‌وفا و غیرقابل اعتماد)

ته دیگ-برنج برشته شده و چسبیده به ته دیگ و یا چیزی که زیر برنج در ته دیگ بگذارند

 

به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

خواب نامه-کتابی که در آن تعبیر خواب ها نوشته شده است

خوش سر و زبان-خوش سخن-شیرین گفتار-حراف
پشه زدن-نیش زدن پشه

چیز به هم بافتن-راست و دروغ سر هم کردن

به جا آوردن-شناختن

بله گرفتن-رضایت عروس را گرفتن

حوصله ی سر خاراندن نداشتن-گرفتاری و کار زیاد داشتن
چس و فس-اسباب خرده ریزه ی ناقابل-خرت و پرت

آتشی شدن-از کوره در رفتن
آش نذری-آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند
بعد از نود و بوقی-پس از مدتی دراز
آلت فعل-وسیله‌ی انجام کار

 

چارواداری-زشت-وقیح-بی ادبانه
زبانی-شفاهی

چَه چَه-صدای بلبل

خش و خش-نگا. خش خش

از چشم کسی دیدن(کسی را مسئول چیزی دانستن)
تر و خشک کردن-رسیدگی کردن-پرستاری کردن

رها کردن به امید خدا-دست کشیدن و به جریان روزگار واگذار کردن

زنجیر زدن-زنجیر به پشت خود زدن

اهل و نا اهل-کس و ناکس-نجیب و نانجیب

 

ز ِق ز ِق-گریه ی بریده بریده ی بچه

خرناس کردن-خرخر کردن در خواب

تازه نفس-دارای نیروی مصرف نشده

انگشت بر چشم نهادن-پذیرفتن-مسلم دانستن
اشکال‌تراشی-ایرادگیری-گره در کار اندازی

ذکر گفتن-پی در پی دعا خواندن

 

رخصت خواستن-اجازه خواستن
به لج انداختن-به لجاجت انداختن

راسته بازار-بازار راست و مستقیم
حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته
دست چپ از دست راست ندانستن-هر را از بر تشخیص ندادن

زیادی-اضافی-بی مصرف-خارج از حد

آستین بالا زدن(آماده شدن، به کاری برخاستن، پا پیش گذاشتن)

ادا در آوردن(مسخرگی کردن، تظاهر کردن، تقلید کردن)

بارک الله-آفرین خدا بر تو باد-آفرین

به دو دو افتادن-گود رفتن چشم بر اثر ضعف یا بیماری
پالان کسی را لوخ کردن-به قصد فریب از کسی تعریف کردن

پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن

 
بُراق-خشمگین-عصبانی

آب را گل آلود کردن(برای سود خود کارها را به هم زدن)

به گوزی بند بودن-سست و ناپایدار بودن

تزئیناتی-کسی که کارش تزیین است

از تو به‌خیر و از ما به‌سلامت-ما را از این پس با یکدیگر کاری نیست

با خرس توی جوال رفتن-با آدم ناجور همدم و همکار شدن

افتادن تشت کسی از بام-رسوا شدن-باز شدن مشت کسی

زهره ی کسی را آب کردن-سخت ترساندن
خط افتادن-خراش افتادن

 

برادر خواندگی-ایجاد برادری با دیگری-دوستی بسیار نزدیک و صمیمی

چوب پیش کسی گذاشتن-منع کردن کسی از کاری-بازداشتن کسی از انجام کاری

چشم دوختن-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن
خاک بر سر-توسری خورده-داغ دیده-بدبخت
جوغ-جوی آب

بیا و ببین-تماشایی-بسیار جالب-قابل توجه

آبِ سیاه-نیمه کوری
دست چین-گزیده-منتخب

تو سی خودت، من سی خودم-از تو به خیر و از ما به سلامت

چلچل-خال خالی-ابلق

آروغ بی‌جا زدن-نابه‌جا سخن‌گفتن-نسنجیده کاری کردن

باب طبع-موافق میل-مطابق سلیقه
حال کسی را جا آوردن-نگا. حال آوردن

راه بردن-بلد بودن-دانستن-اداره کردن-سامان دادن

از دهان مار بیرون آمدن-هیچ کجی در کسی نبودن-راست بودن

خوش باور-آن که هر گفته ای را راست می پندارد

 

خوب کاشتن-از عهده ی کاری خوب برآمدن
دم و دود-مجلس گرم مهمانی-دود تریاک و شیره و سیگار و چپق
رک رک نگاه کردن-چپ چپ نگاه کردن-بر بر نگاه کردن

بلا گرفته-گرفتار بلا-شیطان-شلوغ

 
دیزی-ظرفی سفالی یا فلزی که در آن آبگوشت می پزند-آبگوشت

پشکل داخل مویز-بی سر و پایی در میان اشخاص دارای عنوان

 

برفک-دانه های سفیدی که در دهان نوزادان پدید می آید-بخار یخ بسته-نقطه های سفید روی تصویر

جگر-عزیز-عزیز دلم

دلخور کردن-مایه ی گله مندی و نارضایتی کسی را فراهم کردن

چُغُلی-سخن چینی-غیبت-شکایت

اوستاکار(استادکار، ماهر و مسلط)

روبند شدن-با رودربایستی ناگزیر به انجام کاری شدن

 
 

تو آستین بودن-حاضر و آماده بودن-آماده داشتن

از رو بردن-خجالت دادن-مقاومت حریف را در هم شکستن

از سر نو(دوباره)

ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

زدن برای کسی-پشت سر کسی بدگویی کردن-مورد بدبینی قرار دادن

پر در آوردن-بسیار خوشحال و سبکبال شدن

جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن
به امان خدا رها کردن-اصلا به فکر نبودن-فراموش کردن

بید خورده-کهنه و فرسوده

جاخالی کردن-خود را کنار کشیدن

ته بر کردن-از ته بریدن

افتادن دست-از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن

 

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

زیر دم سستی-انحراف اخلاقی

جر و بحث-مجادله ی شدید گفتاری

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

دلمه شدن-بسته شدن
دک و پوز-دهان و لب و دندان

پنجه ی ابوالفضل-ورقه ی برنجی یا نقره ای که به شکل کف دست و انگشتان بریده شده است

چراغ پا-حالتی که اسب دو دست خود را بلند کند و راست بایستد

خرده مالک-مالک زمین کشاورزی کوچک

افتادن تشت کسی از بام(رسوا شدن، باز شدن مشت کسی)

تو کَت کسی نرفتن-زیر بار نرفتن-نپذیرفتن

دست به دهن-کسی که به اندازه ی مخارجش درآمد روزانه دارد-آدم کم درآمد و تهی دست

ابرو نازک کردن(ابرو تنگ کردن)

پرت شدن-دور افتادن از مطلب

رسیدن به عرصه-بزرگ شدن-به سن پختگی رسیدن

چاخان کردن-دروغ گغتن-چُسی آمدن
از راه نامشروع ) به پول و ثروت رسیدن
 

خواب از سر کسی پریدن-نگا. پریدن خواب از سر کسی
حجله خانه-اتاق شب زفاف

جَر-پیچ و خم راه

چیز فهم-عاقل و فهمیده

در بحر چیزی بودن-تمامن به چیزی اندیشیدن

پشت بندی کردن-به انتظار غذا چیز مختصری خوردن

چشم بلبلی-دارای چشم گرد-نوعی لوبیا

زبان گزه رفتن-زبان گزیدن-لب به دندان گرفتن

حیاط خلوت-حیاط کوچکی در جلو یا پشت خانه
راسته کردن-حساب گِرد کردن اعداد

چوروک خوردن-چین برداشتن

چماق-چوبدست-گرز

چِز دادن-روی آتش گرفتن پوست برای سوزاندن موها و پرها

بی اُرس و پرس-بی مقدمه
چشم و دل پاک-کسی که به دیده ی بد به ناموس دیگران نگاه نکند

آبدار(سخت، شدید، سنگین)

پاشنه ی خانه ی کسی را در آوردن-کسی را با خواستن چیزی به ستوه آوردن

از شیر مادر حلال‌تر-چیزی که در تعلق آن به کسی تردیدی نیست

بچه ننه-بچه ی لوس و نازک نارنجی

حرف از دهن کسی قاپیدن-سخن کسی را به نام خود قلمداد کردن

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

 

بد مست-کسی که هنگام مستی هرزه گویی کند و عربده بکشد

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

بنده منزل-خانه ی من

بالا آمدن کفر کسی-بی نهایت خشمگین شدن

تیز بزی-فورن-بی درنگ

چه صیغه ای است ؟-چه معنی داد ؟
پا به دو گذاشتن-به سرعت فرار کردن

دسته جمعی-باهم-گروهی

بُل-چیز مفت-موقع مناسب-بهانه

دخیل بستن-بستن پارچه ای به ضریح یا سقاخانه به نیت برآمدن حاجتی

اهل محل-همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند

چشمگیر-جالب توجه-با ارزش

اشک کسی دم مشکش بودن(سخت زود رنج بودن، زود به گریه افتادن)

به هدر دادن-تلف کردن-تباه کردن-از دست دادن

خوش نشین-کسی که هر جا خواست اقامت می کند-ساکنان غیر زارع ده

خودکشی کردن-با رنج فراوان کاری را به پایان بردن

 

الف-قاچ خربزه و از این قبیل-بچه‌ی کوچک-سیخ-راست
پاسور زدن-پاسور بازی کردن

دهن کسی گرم بودن-خوش سخن و مجلس آرا بودن

آتش به گور کسی باریدن-پس از مرگ دچار عذاب شدن
روانه کردن-فرستادن اعزام کردن-گسیل داشتن

دار و دسته-پیروان و اطرافیان

جیره-سهم معین
از بن ناخن-ذخیره-بندگی-اطاعت

زُل زدن-خیره نگاه کردن

پیش خور-از پیش گرفتن حقوق مقرری

الانه(همین حالا، هم اکنون)

به خورد کسی دادن-به زور به کسی خوراندن-به کسی قالب کردن

پدر آمرزیده-دعا یا خطابی برای آمرزیده شدن پدر کسی-پدرت

تیر در کردن-تیراندازی کردن

چشم روشن شدن-شاد و خرسند شدن

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

پا خوردن-فریب خوردن

الدنگ-بیکاره-مفتخور-بی‌غیرت

دردر کردن-چو انداختن-شایع کردن

بگو بخند-خوش مشرب-بذله گو

دبیرستان-آموزشگاه برای دریافت دیپلم متوسطه

دله بازی-رفتار آدم دله

جا ماندن-فراموش شدن

ترس بر داشتن کسی را-از وارد شدن به کاری بیم داشتن

التفاتی(داده شده، مرحمتی، اعطا شده)

تف مالی-سرسری شستن و اندکی آب زدن-هنگام بوسیدن-آب دهان و لب ها را به صورت کسی زدن

توی باغ نبودن-کاملن از موضوع پرت و از آن بی خبر بودن

درق درق-صدای خوردن دو چیز سخت به هم

جان کندن-رنج بسیار بردن-با سختی فراوان کاری را انجام دادن

اُق زدن-بالا آوردن

خیر ببینی-دعایی است در حق کسی که کمکی کرده باشد

راه به ده بردن-حاصلی داشتن-موفق شدن

آشنایی به روشنایی انداختن-پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن
تن خواه-پول نقد-زر و مال

آش همان آش و کاسه همان کاسه(چیزی تغییر نکرده)

جفت بودن-در جای خود قرار داشتن

دق کردن-از غصه مردن

 
آب مروارید(تار شدن عدسی چشم)

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

دم بازی-چاپلوسی-تملق

ابرو انداختن(ابرو آمدن)

ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن

زیر لب خندیدن-تبسم کردن

افقی برگشتن(شهید شدن و روی دست‌ها تشییع شدن)

روانه کردن-فرستادن اعزام کردن-گسیل داشتن

روغن داغ-روغن گداخته

حرف دو نبش-نگا. حرف پهلودار

آخرین تیر ترکش(آخرین تدبیر)

زیر بته عمل آمدن-بی پدر و مادر بودن-بی فرهنگ بودن

آی زکی(در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود)

آهنگ ریپ‌دار-آهنگی که یک ضرب آن کم باشد

حَبه را قُبه کردن-کاهی را کوه کردن
بابت-مورد-زمینه-موضوع

آلا گارسون-اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران

جل و پلاس خود را پهن کردن-در جایی اقامت کردن

تازه کار-کم تجربه-مبتدی-ناشی

از زورِ(از شدت، از بسیاری)

تق و پوق-سر و صدا-بگیر و ببند

پول مول-پول

جسته دوزی-نوعی دوختن
 

جاکش-پا انداز-دلال محبت

دو علی گلابی آمدن-بچه ترساندن-تهدید توخالی کردن-توپ و تشر آمدن

پمپ بنزین-جایی که به وسایل نقلیه بنزین می دهند

از حساب پرت بودن-در اشتباه بودن

انسان-آدم خوب و پایبند به اصول اخلاقی

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

این خاکدان-دنیا

دماغ گنده-ثروتمند-سرشناس

جوش آوردن-نگا. جوش آمدن

 
چله داری-عزاداری در روز چهلم مرگ کسی

آلکلی-معتاد به الکل

آش نذری(آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند)

برداشت کردن-فهمیدن-گرفتن پول از حساب-درو کردن محصول کشاورزی

تب و تاب-سوز و گداز

پشت چشم سنگین شدن-چیره شدن خواب

 

دمر خوابیدن-روی سینه و شکم خوابیدن

 

 

 
جای دشمن-کنایه از نشیمنگاه-ماتحت

دار و دیزی-لوازم اندک و ناچیز و ارزان خانه
دُم کسی را گرفتن-از کسی پی روی و تقلید کردن-کسی را رها نکردن

تَفت دادن-کمی سرخ و برشته کردن-بی روغن حرارت دادن

دزد زده-سرقت شده
بی حوصله-ناشکیبا-شتابزده

دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد

پا ندادن-امکانی پیش نیامدن

از جگر گذشتن-نامردی کردن

حرف بَری کردن-سخن چینی کردن-خبرچینی کردن

پادو-شاگرد دکان-کسی که کارهای سرپایی را انجام می دهد
دزدکی-پنهانی-یواشکی-مخفیانه

خواربار-ارزاق-خوراک

دست به گریبان شدن-با هم به جدال پرداختن-گلاویز شدن

دل قرصی دادن-اطمینان خاطر دادن
ابریشم-زن نوازنده-مطرب
ریش گرو گذاشتن-ار احترام و اعتبار خود برای وساطت در کاری بهره گرفتن-ضمانت کردن

این کلاه آن کلاه کردن-قرضی را با قرض دیگری پرداختن-از ریش برداشتن روی سبیل گذاشتن-کلاه تقی را سر نقی گذاشتن

پیچیدن نسخه-آماده کردن داروی نسخه ی دکتر در داروخانه
دیر کردن-تاخیر کردن

رودل-سنگینی معده

بازرس-مامور بررسی و کنترل

خرج جیب-توجیبی-خرج غیر لازم

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن
زاغه-جای نگاه داری گاو و گوسفند-حانه ی بسیار محقر-انبار مهمات
آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا

از بن دندان-از ته دل-با میل و رغبت

خیس کردن-ادرار کردن به خود

 

پشت دستی زدن-برای تنبیه به پشت دست بچه زدن

اُزبَک(بی‌ریخت، ژولیده، ازخودراضی)

تیز بازار-بازار گرم و پر مشتری

روغن داغ-روغن گداخته

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن

تپل-چاق-گوشت آلود

 
از جلوی کسی در آمدن-در برابر کسی مقاومت کردن

رَکَبی گفتن-به کسی متلک و حرف درشت گفتن

بی غم-بی خیال-لاقید-بی درد

این و آن را دیدن-برای انجام کاری از همه کمک گرفتن

آب به ‌زیر کسی آمدن(سراسیمه شدن)

دولابچه-کمد کوچک

خُردینه-بچه ی خردسال

تو بمیری-سوگندی در مقام تهدید

رانندگی-فن راندن وسایط نقلیه-اصول و قواعد راندن

دل رحم-مهربان

از کیسه خوردن(از جیب خوردن)
چغاله بادام-بادام نارس

اسم شب(کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب)

دلنگ و دلنگ-صدای زنگ و ناقوس

رو به راه کردن-آماده و مهیا کردن

از یک قماش بودن(سر و ته یک کرباس بودن)

جناغ-استخوان جلو سینه ی مرغ

رشوه گیر-رشوه خوار
ریش گرو گذاشتن-ار احترام و اعتبار خود برای وساطت در کاری بهره گرفتن-ضمانت کردن
زدن به صحرای کربلا-مطلبی را به صورت اشاره و کنایه گفتن-روال سخن را به موضوع خاصی برگرداندن

از این حرف‌ها(مطالبی از آن‌گونه که پیش از این گفته شد)

از این شاخ به آن شاخ پریدن(دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن)

انگار نه انگار(موضوع را نادیده بگیر!، گویی وجود نداشت)

خاکروبه-زباله-آشغال
چهاردیواری اختیاری-هر کس در میان چهار دیوار خانه اش آزاد است

رگ ترکی-تعصب نژادی

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

چاله چوله-جای پر از گودال-زمین ناهموار

خال باز-کسی که ورق ها را با تردستی می اندازد و مردم را فریب می دهد

خالی کردن تفنگ-شلیک کردن
حمله کردن-یورش بردن

 

ترک بیلمز-آدم نادان

آواز شدن-شهره شدن

دور افتادن-فاصله گرفتن-پرت افتادن

 
دهن خود را آب کشیدن-دهان خود را طاهر کردن-استغفار کردن

دست کم-حداقل

بچه ننه-بچه ی لوس و نازک نارنجی